پیشگفتار
شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری یکی از ویژگ یهای مهم عصر حاضر است. به گون های که در این عصر جهان دارای شتابا نترین آهنگ
شهرنشینی است. شهرنشینی پس از انقلاب صنعتی در کشورهای توسعه یافته اوج گرفت و در سا لهای پس از جنگ دوم جهانی در کشورهای در
حال توسعه نیز شتاب قابل توجهی یافت. اهمیت شهرها در جهان رو به توسعه آنچنان زیاد است که بر اساس گزارش موسسه مک کینزی 600
شهر در دنیا حدود 60 درصد تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داد هاند و به عنوان قط بهای مهم اقتصادی جهان شناخته م یشوند.
نکته قابل توجه این که تا چند سال گذشته بیشتر تولید ناخالص جهان در کلانشهرهای توسعه یافته متمرکز بوده، ولی در سا لهای اخیر
کلانشهرهای در حال توسعه نیز نقش مهمی در اقتصاد جهان پیدا کرد هاند.
فرایند شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه نشان م یدهد که شهرهای کوچک و بزرگ این کشورها به طور شگف تآوری در حال رشد
هستند. شهرنشینی و رشد شهری در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته، با شتاب بیشتری در حال وقوع است. بنابراین
توجه به وظیفه و هدف اصلی نظا مهای مدیریت شهری که بر طرف کردن یا کاهش مسائل و چال شهای ناشی از رشد سریع شهری است،
بیشتر اهمیت م ییابد. برای حل این مسائل باید شناخت عمیقی از مفهوم شهر وجود داشته باشد.
شهرها محل ارتباط و تعامل شهروندان، بنگا هها، بخش دولتی و بخش عمومی است که در جهان در حال توسعه هر چه این ارتباط هماهن گتر
باشد، مسیر دستیابی به توسعه هموارتر خواهد بود. در جهان در حال توسعه هر کدام از شهرها که درک درستی از اقتصاد شهری داشته باشند
و آن را تنزل به فروش و مصرف سرمای ههای شهر ندهند، اقتصاد شکوفاتری را تجربه خواهند کرد. اقتصاد شهری در جهان
در حال توسعه باید فراتر از مقوله مالی، حسابداری و درآمدی باشد و به عنوان ابزاری برای تحلیل مسائل شهری در
چارچوب درآمد و هزینه، آموزش، حمل و نقل عمومی، مسکن، اقتصاد فرهنگ، مالیه شهری، ثروت شهری، گردشگری
شهری، اقتصاد بنگا هها، کارآفرینی، تا بآوری شهری و حتی مسائل اجتماعی و محیط زیستی و... در نظر گرفته شود. در
واقع اقتصاد شهری ضمن این که بسیاری از متغیرها را شامل م یشود، تأثیر بسزایی بر بخ شهای مختلف شهر دارد. در
مباحث اقتصاد شهری مسائل تخصیصی عوامل تولید و توزیع درآمد واقعی )کالا و خدمات( در داخل و بین مناطق شهری، به طور علمی بررسی
م یشود. همچنین نشان م یدهد کالا و خدمات نه تنها در داخل یک شهر، بلکه بین شهرها چگونه تولید و توزیع م یشوند، علل پیدایش شهر
چیست، چرا شهرها رشد و توسعه م ییابند، آیا رقابتی بین شهرها وجود دارد، درباره استفاده از زمین در شهر چگونه تصمیم گرفته م یشود،
ساخت و شکل شهر چگونه است؟ در واقع در اقتصاد شهری، اقتصاددانان سعی م یکنند با استفاده از ابزارهای اقتصادی، مسائل و مشکلات
یک منطقه شهری را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. همچنین تئور یهای اقتصاد خرد و کلان هر دو برای حل و فصل مسائل و مشکلات
شهری مورد استفاده قرار م یگیرند. بنابراین لازمه بهر هگیری از علم و اندیشه اقتصاد شهری و شناخت و بکارگیری آن در مدیریت، تصمی مگیری،
سیاس تگذاری و اجرا در تمام ابعاد مختلف شهر بسیار حائز اهمیت است.
در شهرهای ایران به ویژه کلانشهر مشهد ظرفی تهای اقتصادی گسترد های وجود دارد که م یتوان با بهر هگیری از این ظرفی تها، مقدمات لازم
برای توانمندسازی شهروندان، افزایش بهر هوری بخ شهای دولتی، عمومی و خصوصی و بهر هگیری از توان مالی و فنی بخش خصوصی، افزایش
سطح تولید شهر، ارتقا سطح رفاه شهروندان، بسترسازی لازم برای مشارکت سرمای هگذاران، اجرای پروژ هها در مقیاس بی نالمللی و... را فراهم
کرد. از طرفی مسیر رو به رشد شهرهای در حال توسعه جهان نشان از رقابت گسترده شهرها در جذب سرمایه، تکنولوژی، گردشگر، منابع مالی،
دانش و ... م یدهد. با توجه به اهمیت موضوع و تسهیل مسیر توسعه شهرها در کشور، مقاله "اقتصاد شهری برای جهان در حال توسعه" توسط
معاونت اقتصادی شهرداری مشهد ترجمه و به پیوست تقدیم حضور م یگردد.
افزون بر این یکی دیگر از موضوعات حائز اهمیت و مورد توجه در سرتاسر جهان، ساخت شهرهای عملکردی است. در ا کثر شهرها در جهان
توسعه یافته، از اراضی و زمی نهای موجود با هدف دستیابی به بالاترین سطح بازدهی ممکن در قالب یک الگوی منظم استفاده م یشود.
مثاً کسب و کارها، واحدهای مسکونی، خیابا نها و ارتباط بین ای نها از جانمایی منظمی برخوردار است. در مقابل در بسیاری از شهرها در
کشورهای در حال توسعه جانمایی کسب و کارها، واحدهای مسکونی، خیابا نها و ارتباط بین ای نها از یک الگوی منظمی پیروی نم یکند و
بین شرک تها، کارکنان و مصر فکنندگان آنطور که باید ارتباط وجود ندارد. چنین شهرهایی کاملاً غیرعملکردی تلقی م یشوند و افراد زیادی در
اسکا نهای غیر رسمی زندگی م یکنند، زیرساخ تهای حمل و نقل برای ایجاد امکانات تردد افراد ضعیف هستند و کارگران بهر هوری کمتری
دارند. شهرهای ایران نیز به عنوان شهرهای در حال توسعه با مسائل مختلفی از جمله مشکل تأمین منابع درآمدی پایدار، افزایش جمعیت
نامتوازن و ب یبرنامه، بیکاری، آلودگی، ب یثباتی اقتصادی، فضای کسب و کار نامناسب، فقر، حاشی هنشینی، بهر هوری پایین در ارائه خدمات،
هزین ههای جاری و عمرانی بالا و... مواجه هستند، بهر هگیری از تجربه سایر کشورهای توسعه یافته در خصوص ساخت شهر عملکردی م یتواند
راهنمای مناسبی برای شهرهای کشور باشد. به همین منظور مقاله " ساخت شهرهای عملکردی" که توسط معاونت اقتصادی شهرداری مشهد
ترجمه و به پیوست تقدیم حضور م یگردد.

مهدی چشمی
کارشناس گروه برنامه ریزی و توسعه معاونت اقتصادی شهرداری مشهد